İdil Biret – Yaşam Öyküsü
Üç yaşında piyanoya büyük istidat gösteren Ídil Biret ilk derslerini Ankarada Mithat Fenmenden aldı. TBMM’nin 1948 yılında çıkardığı özel kanunla sekiz yaşında Fransaya gönderildi ve büyük Fransız müzisyeni Nadia Boulanger’nin gözetiminde Paris Konservatuvarında okuyarak onbeş yaşında birincilikle mezun oldu. Daha sonra, 20. asrın en büyük piyanistlerinden Alfred Cortot ve Wilhelm Kempff ile çalıştı. Hiç bir piyano yarışmasına katılmayan Idil Biret onaltı yaşından itibaren Boston Senfoni, Leningrad Filarmoni, Londra Senfoni, Dresden Filarmoni gibi dünyanın büyük orkestraları ve Leinsdorf, Monteux, Keilberth, Scherchen gibi büyük şefleri ile beş kıtayı kapsayan iki bin’e yakın konser verdi ve bir çok festivale katıldı. Van Cliburn (ABD), Kraliçe Elisabeth (Belçika), Busoni (Italya) Franz Liszt (Weimar, Almanya) gibi ünlü piyano yarışmalarında jüri üyeliği yaptı; Fransa, Polonya, Íngiltere, Ítalya, ABD ve Türkiyede ödül ve nişanlar aldı. Biret bu güne kadar EMI, Decca, Atlantic/Finnadar, Naxos ve diğer firmalar için Amerika ve Avrupada 80 plak kaydetmiştir. Bunlar arasında müzik tarihinde ilk kez komple diziler olarak seslendirilen Chopin’in bütün piyano eserleri ve Beethoven’in dokuz senfonisinin Liszt tarafından yapılan piyano uyarlamaları ile Brahms ve Rachmaninof’un bütün piyano eserleri, Boulez’in üç piyano sonatı, Ligeti’nin etüdleri ve Stravinsky’nin Ateskuşu bale müziginin piyano uyarlaması da yer almaktadır. Bu kayıtlar Polonyada Chopin Büyük Ödülü, Fransada Altın Diyapazon dahil pek çok ödül almış olup Amerika, Avrupa ve Uzak Doğuda 3 milyon adet civarında satılarak büyük bir dinleyici kitlesine ulaşmıştır. Repertuarında yüzden fazla piyano konçertosu olan Ídil Biret’in eski ve yeni kayıtlari kendi etiketi İdil Biret Arşivi (IBA) üzerinde Naxos tarafından bütün dünyaya dağıtılmaktadır. Bu çerçevede Beethoven’in 32 Piyano Sonatı, 5 Konçertosu ve Korolu Fantezisinin kayıtları da tamamlanmış olup bunlar 9 Senfoni uyarlaması ile birlikte IBA serisinde 19 CD kutu içinde dünya dağıtımına girmistir.
İdil Biret’in Fransız yazar Prof. Dominique Xardel ile birlikte hazırladığı müzik üzerinde düşüncelerini ve yaşam hikayesini konu alan “Fransada bir Türk piyanisti” adlı kitap 2006 yılında Buchet/Chastel yayınevi tarafından Fransada yayınlanmış, kitabın Türkçe tercümesi 2007 yılında Can Yayınevi tarafindan ülkemizde ve Staccato Verlag tarafindan da Almanyada yayınlanmış olup İngilizce tercümesi de 2009 yılında basılmıştır. 2007 yılında Chopin’in bütün piyano eserleri kayıtları ve konser icraları ile Polonya kültürüne yaptıgı katkılar nedeniyle Cumhurbaşkanı Lech Kaczsnky Ídil Biret’i Polonyanın en üst nişanı olan “Yüksek Liyakat Madalyası” (Krzyzem Kawalerskim Ordera Zaslugi) ile taltif etmiştir.
İdil Biret 2012 Şubat ayında Amerikada Yale Üniversitesinde verdiği konser sonrası Hindemith’in iki konçertosunun CD kaydını yapmış, Mart ayında Güney Amerikada yaptığı turnede Kolombiya, Peru, Sili, Arjantin ve Brezilyada konserler vermiştir. Sanatçı, Mayıs ayında İngiltere ve İskoçyada konserler verip ustalık sınıfları yönetmistir. Eylül ayında Fransada verdigi konser sonrası Kasım ayında Beijing ve Şanghayda resitaller ve bır konser verip Şanghay piyano yarismasında jüri üyeliği yapmıştır. Aralık ve Ocak (2013) aylarında ise üç Hindemith konçertosunu daha kaydetmiş olup bu kayitlar 2013 yılında dünya piyasasına çıkacaktır.
İdil Biret’in Annesi Leman Biret’in Anıları
İdil’in çocukluk hayatını, musikideki hamlelerini, söylediği hoş sözleri vb. günü gününe kaydetmemizi onu her tanıyan bize hararetle tavsiye etmişti. Ne yazık ki biz bu yerinde ikazlara lazım gelen önemi vermedik ve şimdiye kadar bu konuda en küçük bir teşebbüse bile girişmedik. Bugün geride kalan o güzel günlerin bazı ilginç ve hoş hatıralarını eşelemek isterken bana yardımcı olabilecek hiç bir vesikaya sahip olmadığımı esefle görüyorum. Ve ancak anılara başvurmak suretiyle bir şeyler karalamaya çalışıyorum.
Müziğe karşı yoğun bir tepki
İdil’i dinleyen her kişi istisnasız şu suali sorardı: “Çocuğun istidadını ne zaman ve nasıl keşfettiniz?” Bu sualin cevabı hem kolay hem de güç; zira biz de bunu tam zamanında tespit etmiş değiliz.
Harika Çocuklar Yasası Nasıl Çıktı?
TBMM’de Bir Akşam Oturumu
Kırkikindi yağmuları çoktan bitmiş, bozkırın sarı sıcağı erken çökmüştü Ankara’ya… 1948 Temmuzu’ydu. Ülkenin gündemini öncelikle çok partili demokrasiye geçiş ve seçim tartışmaları işgal ediyordu. Demokrat Parti kurulmuş, 1946 seçimlerine katılmış, ancak çoğunluk sistemi nedeniyle 465 sandalyelik Meclis’e 66 temsilci sokabilmişti.
TBMM 7 Temmuz günü, gündemindeki yasaları görüşüyordu. Taş bina dışarının sıcağını fazlaca geçirmediği için milletvekilleri havadan fazla etkilenmeden çalışabiliyorlardı. İki oturum yapılmış, verilen aradan sonra sıra üçüncü oturuma gelmişti. Milletvekillerinde akşam kıpırtıları başlamıştı. Başkanvekili Feridun Fikri Düşünsel saat 17.50’de oturumu açtığında 465 üyeli Meclis’te yeterli çoğunluk vardı. Divan katipliklerinde Sait Köksel ile Dr. Aziz Uras oturuyorlardı.
8 Yaşında Paris Radyosu’nda İlk Konser
Biret kendi adına TBMM tarafından çıkarılan kanundan yararlanarak geldiği Paris’te ünlü piyano pedagogu Nadia Boulanger ile çalışmaya başlamıştı. Bu sırada Fransız müzik camiasında genç bir Türk kızının Paris’e geldiği haberleri yayılmaktaydı. İdil Biret yeteneğini sergilemesiyle müzik otoriteleri bu küçük yaştaki kızdan bir dahi olarak söz etmeye başlamışlardı. Halkın da İdil Biret’i tanımak istemesi üzerine Fransız Radyosu İdil Biret ile canlı olarak yapılacak bir röportaj ve onu izleyecek bir mini konserden oluşan bir program hazırlamaya karar vermişti. 1949 yılının sonlarında yapılan bu programda İdil önce anneannesine selam yolluyor, daha sonra Fransızca olarak Paris ve hocası Nadia Boulanger ile ilgili izlenimlerini aktarıyor bahsediyor. Bu kısa röportajdan sonra İdil Bach, Couperin, Beethoven ve Debussy’den eserler çalıyor.
8 Yaşında Paris Radyosu’nda Yapılan Söyleşinin Tam Metni
- İdil, maintenant je voudrais que vous disiez quelque petite chose, quelque petit mot pour vos compatriotes, pour les turcs, que vous disiez aussi quelque chose a votre grand-mère. Alors si vous voulez le dire en français, dites le en français, oubien si vous aimez mieux, dites le en turc. Que l’auriez vous dire a votre grand-mère en ce moment? Si votre grand-mère etait la, si elle etait devant vous, est-ce que vous aimeriez lui parler, lui dire quelque chose?
[İdil, şimdi senden bize bir şeyler söylemeni isteyeceğim. Seni dinleyenler için, yurttaşların için, Türkler için birkaç söz. Şu anda seni dinleyen büyükannen için de bir şeyler söyler misin? İster Fransızca, ister Türkçe. Ne söylemek isterdin şu anda büyükannene? Burada olsaydı şu anda o, neler demek isterdin ona?]
İdil Biret’in Amerika Debut’sü
22 Kasım 1963 Bostonİdil Biret’in Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ilk konseri Boston’da gerçekleşti. Charles Munch Nadia Boulanger’nin önerisi üzerine Biret’i Boston Senfoni Orkestrası’yla Boston, New York ve başka şehirlerde bir dizi konser vermesi için davet etmişti. Biret daveti kabul etti. Orkestraya 1963 yılında Munch’un yerine Eric Leinsdorf gelmişti. Biret’in konserlerini de bu şef yönetecekti. Sunulan pek çok seçenek arasında repertuvarın en zor yapıtlardan biri olan Rachmaninov’un 3. Piyano Konçertosu’nun çalınmasına karar verilmişti. Bu konçerto Boston Senfoni Orkestrası tarafından daha önce Rachmaninov (1919, 1935), Horowitz (1928, 1941, 1944, 1948), Malcuzyinski (1947) ve Byron Janis (1957) gibi solistlerle çalınmıştı. Biret’le ilk konser 22 Kasım günü saat 14.00’da yapılacaktı.
Ödüller, Nişanlar, Jüri Üyelikleri
Paris Konservatuarı, Konservatuar Birinciliği, 1957
1952 yılında Paris Konservatuarı’ndaki Yüksek Solfej ve Deşifraj bölümlerini ‘Birincilik Ödülü’ ile bitiren Biret, 1957 Haziran’ında Konservatuar’da devam ettiği Piyano, Oda Müziği ve Eşlikçilik sınıflarının her birinden ‘Birincilik Ödülü’ ile mezun oldu ve ‘Birincilerin Birincisi’ ünvanını aldı.. Reine Laurent Ödülü ve Popelin mükafatlarını kazandı.
Lily Boulanger Memorial, Boston, 1954, 1964
“En Sevdiğim Öğrencim….. ” İdil Biret ve Wilhelm Kempff
Kempff’le olan müzikal birlikteliğini onunla ilk tanıştığı 7 yaşından, Kempff’in ölümüne dek sürdüren Biret, Kempff’in en çok sevdiği öğrencisiydi. Biret, hocasını şu sözlerle anlatıyor:
“Kempff’le ilk karşılaşmam Paris’te bir oteldeydi. 7 yaşındaydım. Lobide bir duvar piyanosu vardı. Kempff’e ilk kez bu piyanoda çalmıştım. Bu kadar büyük ve böylesine alçakgönüllü bir piyanistle tanışmak benim için yepyeni bir tecrübe ve harika bir duyguydu. Daha önce tanıştığım tüm müzisyenler kendini beğenmiş ve gösterişli tiplerdi.
Daha fazlası için:
http://www.idilbiret.eu/tr/?cat=12
